4 Aralık 2017 Pazartesi

Maraton ve Kandaki Troponin Degeri Iliskisi



Katildiginiz butun maraton yarislarinda bir zaman siniri oldugunu okumussunuzdur. Bunun ilk sebebi, yaris sebebiyle arac trafigine kapatilan yollarin bir sure sonra acilarak yarisa katilmayan insanlarin ulasimina izin vermektir. Bunu herkes bilir veya tahmin edebilir. Diger bir sebebi ise atletleri koruma amaclidir. Yarisa katilanlarin belli bir kondusyon seviyesine erisip, makul sureler icinde bu uzun mesafeleri katetmeleri konusunda tesvik etmek, yarisi duzenleyenler ve gonulluler icin de araligi belli bir calisma suresi elde etmek icindir. 

Peki neden maratona katilacak kosucularin belli bir kondusyon seviyesine ulasacak sekilde yarisa hazirlanarak gelmeleri istenir? Bunun cevabinda hayati onem tasiyan bir sebep bulunur; 

Cesitli maratonlarda sehrin 6 kosucusunun olumunun ardindan Belmont Massachusetts'teki Mclean hastanesinde gerceklestirilmis bir calisma, bu kosucularin maratondan once haftada ortalama 45 kilometreden daha az kosarak bu yarisa hazirlandiklari gercegini aciga cikarmistir.

Bu kisilerin kanlarinda, asiri efor sebebiyle kalpte kayda deger bir hasarin olustugunun gostergesi olan troponin adli proteinin kalintilarina rastlamislardir. 

Troponin veya troponin kompleks, iskelet kasi ve kalp kasinin kasilmasi icin bir butunu olusturan duzenleyici proteinlerin bilesimidir. Miyokard enfarktusu veya kalp kasi hucrelerinin olumunun saptanmasi icin cok hayli ozel bir isarettir.

Hem iskelet, hem de kalp kaslarinda, kas kuvveti uretimi esas olarak hucre ici kalsiyum yogunlugundaki degisimler tarafindan kontrol edilir. Genelde kalsiyum yukseldikce kaslar kasilir ve kalsiyum degeri azaldikca, kaslar gevser.

Ornegin miyokard enfarktusu gosteren yukselmis troponin olcum kriteri WHO (Dunya Saglik Orgutu) tarafindan 
2 μg veya daha ustu olarak belirlenmistir.

Maratonlar, ultramaratonlar ve triatlonlar gibi zorlu dayaniklilik faaliyetleri troponin seviyelerinin artisina sebep olsa da bu yarislara yeterince hazirlanmis sporcularin sagligini olumsuz etkilemesi iliskili degildir. Yuksek troponin T degerleri ayni zamanda polimiyosit (birden fazla kasin iltihabi) veya dermatomiyosit (kaslari etkileyen uzun sureli iltihap rahatsizligi) gibi iltihapli kas rahatsizliklari ceken hastalarda da gorulmustur. Troponinler rabdomiyoliz'de de yukselmistir. (hasara ugramis iskelet kasinin hizli bir sekilde yikima ugramasi durumu) 

2002 yilinda yapilmis bir calismada Boston maratonuna katilanlardan 482'si bitis cizgisinde kan ornegini vermis. Bunlardan %34'u kadin, %20'si 30 yasindan daha genc ve %92'si onceden en az 1 maraton kosmus bireylermis. %68 gibi yuksek bir oranda kosucularin cogunda yaris sonrasi troponin seviyesinde artis 
 (troponin T > or = 0.01 ng/mL or troponin I > or = 0.1 ng/mL), %55'inde kayda deger bir artis (troponin T > or = 0.075 ng/mL or troponin I > or = 0.5 ng/mL) gorulmustur. Kosu tecrubesi eksikligi (onceden 5'ten az sayida maraton kosmus olma) ve genc yas (yasin 30'dan kucuk olmasi) troponin artisiyla iliskilendirilmistir. 

Troponin degerinin yukselmesi bircok sebepten kaynaklanabilir;
1) Kalp krizi
2) Nabiz yuksekligi
3) Akciger embolisi
4) Kalp yetmezligi
5) Bazi tibbi mudahaleler
6) Hazirlanmadan dahil olunan cok uzun sureli ve ayni zamanda cok agir egzersizler ve yarislar


Kisaca kuvvetle muhtemel bu kosucular, maratona yetersiz antrenmanla/hazirlikla katilmislar. Cesitli calismalara gore bir maraton kosmak icin gerekli olan mesafe haftada 60 kilometreye esdegerdir.
Bu miktarda antrenmani yapan herkesin normal kosullar altinda maratonu 6 saatte kosabilmesi gerekir.
Iste bu yuzden bazi maratonlar, etkinlige 6 saatlik zaman siniri belirler. Ornegin Valencia maratonu, bu yil zaman sinirini 5.5 saate indirmistir. Roma maratonu 7 saat iken, New York maratonunda bu sure 8 saattir. 
Valencia maratonunda bir atlet, yari maraton noktasina 3 saatte ulastiginda durmasi ve yarisa devam etmemesi istenir, boylece sagligina zarar gelmemis olur. Digerlerinde ise sadece trafigin acilacagi bilgisi verilerek uyari yapilir.
Zaman siniri sadece sporcuyu korumak icin olsa da cogunlukla sporcu bunu bilmez. 

Simdi tekrar troponin konusuna donelim. Son 30 yil icinde yapilmis arastirmalarin sonucunda, yeterli hazirlik sonucu katildiklari musabakalarda sporculardaki troponin degerlerindeki artisin kalp kasinda bir hasar oldugunun gostergesi olmadigina varilmistir. Bunun sebebi, artan mekanik yuk, PH degisikligi, katekolamin artisi, kabarcik olusumu gibi akut fizyolojik degisikliklerdir. Sporculardaki artan troponin degerleri, maratondan sonraki 48 saat icinde dusme egilimindedir. Bu yuzden miyokard nekroz (doku olumu) durumundan farklidir.  


Amerika'daki Western States 100 Mil (160km) yarisinin 2.si olan Amy Sproston'la beraber Iznik Ultramaratonundayken

Her ne kadar bu ciddi veriler ilk anda gozunuzu korkutsa da bu makaleyi yazmamdaki amac, maraton ve ironman triatlon gibi dayaniklilik branslarinda aslinda vucudumuzun ne kadar fazla fizyolojik degisiklige ugradigina dair bir fikir vermek ve bu yarislara katilimi daha ciddiye alip, gercekten onemseyip, yeterli hazirligi sagladiktan sonra katilmanizi tesvik etmektir.

Saglikli herkes maraton kosup tamamlayabilir ancak yine de siz yeterince hazirlandiginizdan emin oldugunuzda bu yarislara katilin veya yarisa kayit olduktan sonra sorumluluk alip yeterli hazirliginizi bilincli bir sekilde yapin.

Online Kosu & Triatlon Antrenoru, 2:44 Maratoncu
Fatih Buzgan
http://www.fatihbuzgan.com